ابوالمعالی علی بن اسد
اسطوره ای در تاریخ آزادیخواهی
و آزاد اندیشی بدخشان
خسرو زیباکیان
ابوالمعالی علی ابن اسد امیر بدخشان، یکی از فرزانه دانشمندان اسماعیلیی بدخشان است، که نقش بزرگی را در زنده گانی شعییان اسماعیلیه بدخشان اجرا کرده است. اوسیاستمدار، فقیه،متکلم و ادیب توانایی بوده که چندین سال امارت مسقیل آنجا را داشته و بعد از او جانشینانش سالهای زیادی در بدخشان حکمرانی کرده اند و میخواستند الگوی از حکومت خلفای فاطمی مصررا در بدخشان عملی کنند.
علی ابن اسد با مقاومت بی نذیری در برابر ستمگران سلجوقی قرار میگیرد و از سرزمین مقدس خویش شجاعانه دفاع کرده و نبرد زنده گی را با افتخار به پایان میرساند. و خشنودی خدا و خلق خدا را در آنجا بدست می آورد.
او سراسر زنده گی اش در راه ترویج مذهب، تنویر افکار، تقویت ایمان و گسترش اندیشه های اخلاق دینی وقف شده، و با قامت بلند، چون کوه در برابر حوادث ایستاده گی کرده است.
دوره ای زنده گی این امیر فرزانه نشان میدهد که او سیاستمداری بوده، که مهارتهای گوناگون در زمینه های مختلف داشته و راه بیرون رفت وحل مشکل بحرانهای موجود اجتماعی آن زمان را یافته و عملی کرده، و آنچه منطقی بوده در جهت دستیابی آن تلاش کرده است.
امیر ابوالمعالی با ملاحظه بیداد و فاجعه که سلجوقیان براه انداخته بودند، امارت مستقیل خود را در بدخشان اساس میگذارد و بنیانگزار استقلال و آزادی شده و نهضت آزادیخواهی آنجا را پیشاهنگی میکند.
در سراسر تاریخ بدخشان در مجموع و در همه دوره های تاریخی اسماعیلیه ها آن مناطق شخصیتی باین ابعاد بزرگ معنوی و این ویژه گهای دولتمداری کمتر سراغ شده و شاید همانندی نداشته باشد.
دوره حیات امیر علی بن اسد ازجهتهای گونا گون دوران سر شار از حوادث مهم بود، دوره ای بردار کردان حسنک وزیر دوره تعقیب و پیگرد ابو علی بن سینا، دوره ای میل داغ کردن رودکی و دوره راندن فردوسی از دربار غزنه و بالاخره دوره به آتش کشیدن و تاراج منزل ناصر خسرو و قتل عامهای مختلف اسماعیلیان و نسل کشی آنها.
